loader image
WhatsApp Destek
Zk-Snarks

Zk-SNARK, "Sıfır Bilgi Özlü Etkileşimli Olmayan Bilgi Argümanı" anlamına gelen bir kısaltmadır. Bir zk-SNARK, bir tarafın bu bilgileri ifşa etmeden belirli bilgilere sahip olduğunu kanıtlamasına izin veren kriptografik bir kanıttır. Bu kanıt, işlem gerçekleşmeden önce oluşturulan gizli bir anahtar kullanılarak anlaşılır. Kripto para birimi Zcash protokolünün bir parçası olarak kullanılır.
Başta Bitcoin topluluğu olmak üzere kripto para birimi topluluğunun birçok orijinal üyesi için gizlilik, kripto para birimlerinin varsayılan bir amacı ve özelliğiydi. Bununla birlikte kripto para biriminin, elektronik para biriminin ve dijital işlemlerin bütünlüğünü garanti eden "güvensiz" bir sistem yaratma ihtiyacı göz önüne alındığında, gizlilik her zaman ikinci dereceden bir endişeydi.
2010'ların başında, Bitcoin kullanıcıları bazen çevrimdışı kimlikleri kullanıcıların genel anahtarlarıyla ilişkilendirilmediği için işlemlerinin anonim olduğunu varsaymaktadır ancak on yılın sonunda veri bilimcileri, bilgisayar korsanları ve kanun uygulayıcıların koordineli çabaları, birden fazla kaynağa takma adla veri veren kişileri yeniden tanımlamanın yalnızca mümkün değil, aynı zamanda nispeten kolay olduğunu kanıtladı.
Bitcoin gibi bazı orijinal kripto para birimlerinin gizlilik eksikliği algısı nedeniyle, geliştiriciler gizlilik odaklı coinler üzerinde çalışmaya başladı. Bunlardan en öne çıkanı, zk-SNARKs olarak bilinen bir teknolojiyle desteklenen Zcash'ti.
Sıfır Bilgi Kanıtı
Bir zk-SNARK, "sıfır bilgi kanıtı" olarak bilinen bir kavramı kullanır. Bu kanıtların ardındaki fikir ilk olarak 1980'lerde geliştirildi. Basitçe söylemek gerekirse, sıfır bilgi kanıtı, bir işlemdeki iki tarafın her birinin belirli bir bilgi kümesine sahip olduklarını birbirlerine doğrulayabilmeleri ve aynı zamanda bu bilgilerin ne olduğunu açıklamadıkları bir durumdur.
Diğer kanıt türlerinin çoğu için, iki taraftan en az birinin tüm bilgilere erişimi olmalıdır. Geleneksel bir kanıt, çevrimiçi bir ağa erişmek için kullanılan bir parola ile karşılaştırılabilir. Kullanıcı şifreyi gönderir ve ağın kendisi doğru olduğunu doğrulamak için şifrenin içeriğini kontrol eder. Bunu yapabilmek için, ağın şifrenin içeriğine de erişimi olmalıdır. Bu durumun sıfır bilgi kanıtlı bir versiyonu, kullanıcının ağa matematiksel kanıt yoluyla doğru parolaya sahip olduğunu, parolanın kendisini ifşa etmeden göstermesini içerir. Bu durumda gizlilik ve güvenlik avantajları açıktır: Ağ, doğrulama amacıyla bir yerde saklanan parolaya sahip değilse, parola çalınamaz.
zk-SNARKS'ın matematiksel temeli karmaşıktır. Bununla birlikte, bu türden kanıtlar, bir tarafın yalnızca belirli bir bilgi parçasının var olduğunu değil, aynı zamanda söz konusu tarafın bu bilgiden haberdar olduğunu da göstermesine izin verir. Zcash durumunda, zk-SNARK'lar neredeyse anında doğrulanabilir ve protokol, kanıtlayıcı ile doğrulayıcı arasında herhangi bir etkileşim gerektirmez.
zk-SNARK'ların Eleştirisi
Elbette zk-SNARK'larla ilgili endişeler var. Örneğin, birisi kanıt protokolünün parametrelerini oluşturmak için kullanılan özel anahtara erişebilseydi, yine de doğrulayıcılar için geçerli görünen yanlış kanıtlar oluşturabilirdi. Bu, o kişinin bir kalpazanlık süreci yoluyla yeni Zcash tokenleri oluşturmasına olanak tanır. Bunun olmasını önlemek için Zcash, kanıtlama protokollerini ayrıntılı hale getirecek ve birden fazla tarafa yayılacak şekilde tasarlandı.
Zcash kanıtlama sürecinin inşası, sahte kanıtlar yoluyla token sahteciliği olasılığını en aza indirecek şekilde tamamlanmış olsa da, kripto para birimiyle ilgili en az bir endişe daha var. Zcash, tokenin ilk birkaç yılında oluşturulan tüm bloklardan alınan %20'lik bir "vergi" ile oluşturulmuştur. Bu vergi "kurucu vergisi" olarak bilinir ve kripto para geliştiricilerine telafi amaçlı kullanılır.
Eleştirmenler kurucuların, başka hiç kimsenin bu tokenların varlığından haberdar olmadan sonsuz sayıda Zcash tokenı oluşturmak için potansiyel olarak sistemin bu yönünü kullanabileceğini öne sürdüler. Bu nedenle, bu noktada var olan Zcash tokenlarının tam sayısını bilmek tamamen mümkün değildir.
2019'dan beri bazı geliştiriciler, güvenilir kurulumu kaldırarak zk-SNARK'ları iyileştirmek için çalışıyor. Suterusu adlı bir ekip, zK-ConSNARK adlı güvenilir bir kurulum olmadan çalışabileceğini iddia eden, Bitcoin gibi ana akım blok zincirler için gizlilik koruması sağlayabilen ve mevcut herhangi bir kripto para birimi için en düşük enflasyona sahip bir sistem geliştirdi.
bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 76,443.48
ethereum
Ethereum (ETH) $ 3,078.92
tether
Tether (USDT) $ 1.00
solana
Solana (SOL) $ 198.41
bnb
BNB (BNB) $ 620.42
usd-coin
USDC (USDC) $ 1.00
xrp
XRP (XRP) $ 0.552927
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.214419
staked-ether
Lido Staked Ether (STETH) $ 3,077.46
cardano
Cardano (ADA) $ 0.449093
tron
TRON (TRX) $ 0.161107
the-open-network
Toncoin (TON) $ 5.24
wrapped-steth
Wrapped stETH (WSTETH) $ 3,648.37
avalanche-2
Avalanche (AVAX) $ 29.29
shiba-inu
Shiba Inu (SHIB) $ 0.00002
wrapped-bitcoin
Wrapped Bitcoin (WBTC) $ 76,351.46
weth
WETH (WETH) $ 3,077.26
chainlink
Chainlink (LINK) $ 13.49
bitcoin-cash
Bitcoin Cash (BCH) $ 387.36
sui
Sui (SUI) $ 2.65
polkadot
Polkadot (DOT) $ 4.52
leo-token
LEO Token (LEO) $ 6.47
wrapped-eeth
Wrapped eETH (WEETH) $ 3,234.69
usds
USDS (USDS) $ 1.00
near
NEAR Protocol (NEAR) $ 4.56
litecoin
Litecoin (LTC) $ 72.49
uniswap
Uniswap (UNI) $ 9.03
aptos
Aptos (APT) $ 10.14
pepe
Pepe (PEPE) $ 0.000011
internet-computer
Internet Computer (ICP) $ 8.32
fetch-ai
Artificial Superintelligence Alliance (FET) $ 1.43
bittensor
Bittensor (TAO) $ 501.85
dai
Dai (DAI) $ 1.00
kaspa
Kaspa (KAS) $ 0.132391
ethereum-classic
Ethereum Classic (ETC) $ 20.87
stellar
Stellar (XLM) $ 0.100783
monero
Monero (XMR) $ 162.89
polygon-ecosystem-token
POL (ex-MATIC) (POL) $ 0.377948
aave
Aave (AAVE) $ 194.31
ethena-usde
Ethena USDe (USDE) $ 1.00
whitebit
WhiteBIT Coin (WBT) $ 20.02
crypto-com-chain
Cronos (CRO) $ 0.101964
mantle
Mantle (MNT) $ 0.796348
blockstack
Stacks (STX) $ 1.66
okb
OKB (OKB) $ 41.02
dogwifcoin
dogwifhat (WIF) $ 2.46
arbitrum
Arbitrum (ARB) $ 0.600039
filecoin
Filecoin (FIL) $ 3.93
first-digital-usd
First Digital USD (FDUSD) $ 0.999777
injective-protocol
Injective (INJ) $ 22.65
celestia
Celestia (TIA) $ 5.37
immutable-x
Immutable (IMX) $ 1.26
fantom
Fantom (FTM) $ 0.747733
render-token
Render (RENDER) $ 5.18
optimism
Optimism (OP) $ 1.61
hedera-hashgraph
Hedera (HBAR) $ 0.051508
thorchain
THORChain (RUNE) $ 5.53
binance-peg-weth
Binance-Peg WETH (WETH) $ 3,078.99
cosmos
Cosmos Hub (ATOM) $ 4.75
vechain
VeChain (VET) $ 0.022435
bitget-token
Bitget Token (BGB) $ 1.27
sei-network
Sei (SEI) $ 0.441913
rocket-pool-eth
Rocket Pool ETH (RETH) $ 3,441.40
jupiter-exchange-solana
Jupiter (JUP) $ 1.20
the-graph
The Graph (GRT) $ 0.167437
ethena
Ethena (ENA) $ 0.549397
bonk
Bonk (BONK) $ 0.000022
pyth-network
Pyth Network (PYTH) $ 0.41725
mantle-staked-ether
Mantle Staked Ether (METH) $ 3,221.82
raydium
Raydium (RAY) $ 5.53
floki
FLOKI (FLOKI) $ 0.000144
popcat
Popcat (POPCAT) $ 1.41
renzo-restaked-eth
Renzo Restaked ETH (EZETH) $ 3,158.76
maker
Maker (MKR) $ 1,474.58
theta-token
Theta Network (THETA) $ 1.27
kucoin-shares
KuCoin (KCS) $ 10.54
worldcoin-wld
Worldcoin (WLD) $ 2.02
mantra-dao
MANTRA (OM) $ 1.38
arweave
Arweave (AR) $ 18.38
gatechain-token
Gate (GT) $ 9.30
helium
Helium (HNT) $ 6.82
solv-btc
Solv Protocol SolvBTC (SOLVBTC) $ 76,350.46
lido-dao
Lido DAO (LDO) $ 1.28
algorand
Algorand (ALGO) $ 0.131335
msol
Marinade Staked SOL (MSOL) $ 244.80
ondo-finance
Ondo (ONDO) $ 0.74496
coinbase-wrapped-btc
Coinbase Wrapped BTC (CBBTC) $ 76,373.46
beam-2
Beam (BEAM) $ 0.020266
bitcoin-sv
Bitcoin SV (BSV) $ 52.40
aerodrome-finance
Aerodrome Finance (AERO) $ 1.50
jasmycoin
JasmyCoin (JASMY) $ 0.020638
matic-network
Polygon (MATIC) $ 0.378777
ether-fi-staked-eth
ether.fi Staked ETH (EETH) $ 3,073.01
fasttoken
Fasttoken (FTN) $ 2.89
neiro-3
Neiro (NEIRO) $ 0.002268
based-brett
Brett (BRETT) $ 0.094365
starknet
Starknet (STRK) $ 0.443646
gala
GALA (GALA) $ 0.022861
tokenize-xchange
Tokenize Xchange (TKX) $ 11.19
pendle
Pendle (PENDLE) $ 5.44