loader image
WhatsApp Destek
Unspent Transaction Output (UTXO)

Unspent transaction output (UTXO) yani harcanmamış işlem çıktısı, yeni bir işlemde girdi olarak kullanılabilen işlem çıktısını ifade etmek için kullanılır. UTXO'lar, her bir Blokzinciri işleminin nerede başladığını ve nerede bittiğini tanımlar. UTXO modeli, Bitcoin'in ve diğer birçok kripto para biriminin temel bir parçasıdır.
UTXO terimi, birinin bitcoin gibi bir kripto para birimi işlemi gerçekleştirdikten sonra kalan dijital para birimi miktarını ifade eder. Harfler, harcanmamış işlem çıktısını temsil eder. Her bitcoin işlemi, defteri dengelemek için kullanılan tokenlarla başlar. UTXO'lar sürekli olarak işlenir ve her işlemin başlatılmasından ve bitirilmesinden sorumludur. İşlemin teyidi harcanan paraların UTXO veritabanından çıkarılmasıyla sonuçlansa da, harcanan paraların bir kaydı hala defterde bulunur.
Kripto para birimi işlemleri girdi ve çıktılardan oluşur. Her işlem gerçekleştiğinde kullanıcılar bir veya daha fazla UTXO’yu girdi olarak kullanır. Daha sonra, kullanıcılar bu girdiyi onaylamak için dijital imzalarını kullanırlar ve bunun sonucunda da bir çıktı üretilmiş olur. Bu süreçte kullanılan UTXO'lar artık "harcanmış" olarak kabul edilir ve artık kullanılamaz hale gelir. İşlem sonucunda oluşturulan çıktılar yeni UTXO’lara dönüşür ve bunlar daha sonra harcanabilir hale gelirler.
UTXO Nasıl Çalışır?
UTXO veya harcanmamış işlem çıktıları kripto para işlemlerinde kullanılmaktadır. Bir kişinin mağazada nakit işlemi yaptıktan sonra aldığı değişime benzer şekilde, bir işlemi tamamladıktan sonra harcanmayan işlemlerdir.
Bir UTXO veritabanı, kripto para birimi işlemlerinden gelen değişiklikleri depolamak için kullanılır. Bu veritabanı veya defter, başlangıçta boş veya sıfır olarak ayarlanır. İşlemler çoğaldıkça, veritabanı çeşitli işlemlerden gelen değişiklik kayıtları ile doldurulur. Bir işlem tamamlandığında ve harcanmayan çıktılar olduğunda, bunlar daha sonraki bir tarihte yeni bir işlem için kullanılabilecek girdiler olarak bir veritabanına geri yatırılır. Bitcoin için kullanılanlar gibi kripto para işlemleri, kasiyer çeklerine benzer. Bunları özel tutarlarla değiştiremezsiniz ve bu veri baytında depolanan tutarın tamamını harcamanız gerekir.
Bitcoin gibi kripto para birimleri, işlemlerin kripto para biriminin kesirleri kullanılarak gerçekleştirilebilmesi açısından benzersizdir. Bu durum, harcamanın tek bir veri baytı kullanılarak yapılmadığı anlamına gelir. Bunun yerine, bir harcama talebini yerine getirmek için algoritma tarafından birden fazla Bitcoin kesiri alınır. Örneğin, 1 bitcoin değerindeki bir satın alma, bir bayttan 0,6 BTC ve diğerinden 0,4 BTC alabilir. Bu kesirlerin her birinden yapılan değişiklik daha sonra daha sonraki bir tarihte harcanmak üzere UTXO veritabanına gönderilir.
UTXO Örneği
Bir örnekle açıklamak gerekirse Ali’nin cüzdanında 0,45 BTC olduğunu varsayalım ancak bu miktar coinlerden değil iki adet UTXO’dan oluşmaktadır. Spesifik olmak gerekirse birinci UTXO 0,40 BTC değerinde ikinci UTXO ise 0,05 değerindedir. Ali’nin Ayşe’ye 0,3 BTC'lik bir ödeme yapması gerektiğini düşünelim. Ali’nin bu durumdaki tek seçeneği 0,4 BTC UTXO birimini parçalamak ve 0,3 BTC'yi Ayşe’ye ve kalan 0,1 BTC'yi kendisine geri göndermektir. Normalde işlem ücretinden dolayı Ali’ye 0,1 BTC’den daha az bir miktar kalacaktır ancak anlatımı basitleştirmek adına işlem ücretlerini hesaplamanın dışında tutacağız.
Bu işlemi gerçekleştirebilmek için Ali, ağ üzerinde şu şekilde bir işlem yapar:
0,4 BTC UTXO'yu girdi olarak alır
0,3 BTC'yi Ayşe’nin adresine gönderir
0,1 BTC'yi kendi adresine geri gönderir
Bu işlemlerden sonra 0,4 BTC artık kullanılmış bir çıktıdır ve tekrar kullanılamaz hale gelmiştir. Bu işlemin sonucunda 2 adet daha UTXO oluşacaktır: Ayşe’ye giden 0,3 BTC ve Ali’nin 0,1 BTC para üstü.
Yukarıdaki örnekte UTXO’lar ile bir ayrıştırma işlemi yapılmıştır. Eğer Ali’nin 0,42 BTC gibi bir miktar ödemesi gerekseydi, 0,40 BTC’lik UTXO’yu 0,05’lik olanla birleştirmemiz gerekirdi.
Özetle UTXO modeli, herhangi bir zamanda tokenların nerede olduğunu takip etmek için protokol mekanizması olarak görev yapmaktadır. Bir anlamda, çek mantığında çalıştığını söyleyebiliriz. Yani, belirli kullanıcılara veya daha doğrusu genel adreslere yöneliktir. UTXO'lar parça parça harcanamaz. Bunun yerine, eski UTXO harcandıktan sonra para üstü olarak yeni UTXO’lar oluşturulabilir.
Özel Durumlar
Bitcoin ağındaki küçük birimlerin bolluğu, bazı işlemlerin ekonomik olmamasına neden olmaktadır çünkü işlem yapmanın Bitcoin ile satın alınan ürünün gerçek maliyeti daha maliyetli olabilmektedir. Örneğin, Bitcoin ağındaki işlem ücreti kahvenin fiyatından yüksekse, 2 dolarlık bir fincan kahve satın almak mantıklı olmayacaktır. Önde gelen bitcoin geliştiricisi Jimmy Song tarafından yapılan araştırmaya göre, 13 milyon token, 50 Satoshi / bit değerinden daha fazla marjinal maliyete sahiptir.
bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 97,859.22
ethereum
Ethereum (ETH) $ 2,690.44
xrp
XRP (XRP) $ 2.46
tether
Tether (USDT) $ 1.00
bnb
BNB (BNB) $ 698.29
solana
Solana (SOL) $ 196.35
usd-coin
USDC (USDC) $ 1.00
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.26349
cardano
Cardano (ADA) $ 0.793399
staked-ether
Lido Staked Ether (STETH) $ 2,686.72
tron
TRON (TRX) $ 0.243445
wrapped-bitcoin
Wrapped Bitcoin (WBTC) $ 97,397.10
chainlink
Chainlink (LINK) $ 18.91
sui
Sui (SUI) $ 3.53
avalanche-2
Avalanche (AVAX) $ 26.38
wrapped-steth
Wrapped stETH (WSTETH) $ 3,203.06
stellar
Stellar (XLM) $ 0.328911
shiba-inu
Shiba Inu (SHIB) $ 0.000017
the-open-network
Toncoin (TON) $ 3.76
litecoin
Litecoin (LTC) $ 122.41
leo-token
LEO Token (LEO) $ 9.85
hedera-hashgraph
Hedera (HBAR) $ 0.230144
usds
USDS (USDS) $ 0.999948
hyperliquid
Hyperliquid (HYPE) $ 25.26
weth
WETH (WETH) $ 2,688.02
polkadot
Polkadot (DOT) $ 5.25
bitget-token
Bitget Token (BGB) $ 5.99
bitcoin-cash
Bitcoin Cash (BCH) $ 340.50
ethena-usde
Ethena USDe (USDE) $ 1.00
uniswap
Uniswap (UNI) $ 9.86
mantra-dao
MANTRA (OM) $ 5.81
wrapped-eeth
Wrapped eETH (WEETH) $ 2,851.53
ondo-finance
Ondo (ONDO) $ 1.38
monero
Monero (XMR) $ 224.87
pepe
Pepe (PEPE) $ 0.00001
near
NEAR Protocol (NEAR) $ 3.41
whitebit
WhiteBIT Coin (WBT) $ 27.43
aave
Aave (AAVE) $ 250.79
internet-computer
Internet Computer (ICP) $ 7.34
mantle
Mantle (MNT) $ 1.04
aptos
Aptos (APT) $ 6.07
dai
Dai (DAI) $ 0.999885
bittensor
Bittensor (TAO) $ 409.57
susds
sUSDS (SUSDS) $ 1.03
ethereum-classic
Ethereum Classic (ETC) $ 21.18
okb
OKB (OKB) $ 52.36
official-trump
Official Trump (TRUMP) $ 15.32
vechain
VeChain (VET) $ 0.03468
gatechain-token
Gate (GT) $ 22.29
polygon-ecosystem-token
POL (ex-MATIC) (POL) $ 0.322963
crypto-com-chain
Cronos (CRO) $ 0.094007
algorand
Algorand (ALGO) $ 0.299187
coinbase-wrapped-btc
Coinbase Wrapped BTC (CBBTC) $ 97,616.15
kaspa
Kaspa (KAS) $ 0.096647
render-token
Render (RENDER) $ 4.62
jupiter-exchange-solana
Jupiter (JUP) $ 0.857234
tokenize-xchange
Tokenize Xchange (TKX) $ 28.04
cosmos
Cosmos Hub (ATOM) $ 5.00
filecoin
Filecoin (FIL) $ 3.44
arbitrum
Arbitrum (ARB) $ 0.488015
fetch-ai
Artificial Superintelligence Alliance (FET) $ 0.80364
first-digital-usd
First Digital USD (FDUSD) $ 1.00
lombard-staked-btc
Lombard Staked BTC (LBTC) $ 97,353.08
sonic-3
Sonic (prev. FTM) (S) $ 0.551198
fasttoken
Fasttoken (FTN) $ 3.95
celestia
Celestia (TIA) $ 3.20
binance-peg-weth
Binance-Peg WETH (WETH) $ 2,687.13
kelp-dao-restaked-eth
Kelp DAO Restaked ETH (RSETH) $ 2,786.37
binance-staked-sol
Binance Staked SOL (BNSOL) $ 202.86
raydium
Raydium (RAY) $ 5.24
kucoin-shares
KuCoin (KCS) $ 12.32
optimism
Optimism (OP) $ 1.10
blockstack
Stacks (STX) $ 0.981921
solv-btc
Solv Protocol SolvBTC (SOLVBTC) $ 97,056.00
xdce-crowd-sale
XDC Network (XDC) $ 0.093957
lido-dao
Lido DAO (LDO) $ 1.62
injective-protocol
Injective (INJ) $ 14.65
immutable-x
Immutable (IMX) $ 0.820228
theta-token
Theta Network (THETA) $ 1.42
bonk
Bonk (BONK) $ 0.000018
the-graph
The Graph (GRT) $ 0.1448
ethena
Ethena (ENA) $ 0.440158
rocket-pool-eth
Rocket Pool ETH (RETH) $ 3,020.55
nexo
NEXO (NEXO) $ 1.34
movement
Movement (MOVE) $ 0.553168
mantle-staked-ether
Mantle Staked Ether (METH) $ 2,837.07
worldcoin-wld
Worldcoin (WLD) $ 1.27
flare-networks
Flare (FLR) $ 0.020937
usual-usd
Usual USD (USD0) $ 0.99786
jasmycoin
JasmyCoin (JASMY) $ 0.022702
dexe
DeXe (DEXE) $ 18.63
sei-network
Sei (SEI) $ 0.238394
gala
GALA (GALA) $ 0.023876
solv-protocol-solvbtc-bbn
Solv Protocol SolvBTC.BBN (SOLVBTC.BB) $ 96,385.82
eos
EOS (EOS) $ 0.659224
the-sandbox
The Sandbox (SAND) $ 0.402947
msol
Marinade Staked SOL (MSOL) $ 248.19
floki
FLOKI (FLOKI) $ 0.000099
tezos
Tezos (XTZ) $ 0.90571
ethereum-name-service
Ethereum Name Service (ENS) $ 26.75