loader image
WhatsApp Destek
Monetary Policy

Kripto para birimleri, merkez bankalarının birincil işlevi olan enflasyon ve ekonomik faaliyetleri kontrol etmesini tehlikeye atabilir mi ya da herhangi bir oranda işletme planı araçlarını sınırlayabilir mi sorgusunu yapmaktadır. Bu soruya kısaca cevap verilecek olursa, kripto para birimleri ekonomik faaliyetleri tehlikeye atabilir. Döviz rekabeti yeni bir olgu değildir. Avusturyalı iktisat teorisyeni Friedrich August Von Hayek, devlete neden para basma ve düzenleme hakkının verilmesi gerektiğini merak etmiş ve sonucunda “bize kesinlikle sahip olacağımızdan daha iyi veya sahip olacağımızdan daha kötü bir para vermemize yardımcı olmamıştır” gözleminde bulunmuştur. Hayek’in zamanından beri işler oldukça değişmiş ve gelişmiş ekonomilerdeki merkez bankaları, para birimlerinin değerini konrol altına almayı ve enflasyonu ehlileştirmeyi başarmıştır.
Para bir nesne değildir ve doğrusu oldukça hayali olarak da düşünülebilmektedir. Örnek olarak kripto para birimleri dijitaldir, fiziksel olarak basılamazlar. Hayek'in gözlemlediği gibi, “parayı bir ad olarak düşünmek bile yanıltıcıdır. Para, farklı şeylerin değişen derecelerde egemen olabileceği bir özelliği tanımlayan bir sıfat olsaydı, parasal olguların açıklanması için daha yararlı olurdu.” şeklinde açıklama getirmiştir.
Kripto para birimleri kesin ya da değişen bir seviyeye kadar, geleneksel para birimleri ile aynı özelliklere sahiptir ve değişim aracı, ölçü birimi ve değer saklama aracı olarak hizmet sağlamaktadır. Kripto paralar esasında, bir değişim aracı olarak işlev görmektedirler. Para tarihi, yapay olmayan paranın başka örneklerini de sunmaktadır. Luigi Einaudi'nin (1936) belirttiği gibi yüzyıllardır, Charlemagne'den beri, bir “hayali” para olmuş fakat yalnızca hesap birimi olarak hizmet vermiş ve hiçbir zaman günümüzün kripto para birimlerinden farklı olarak değişim aracı olarak hizmet vermemiştir. Dijital ve devlet para birimlerinin benzer özellikleri olsa da devlet para birimi kripto paralarda bulunmayan kendine has özelliklere sahiptir. Merkez bankaları da faiz getiren borçlar (rezervler) ihraç etmekte ve bununla risksiz faiz oranı açısından politika kurmaktadır.
Para politikası, yetkililerin bir ülkenin para arzını ve faiz oranlarını kontrol etmek için oluşturduğu ve benimsediği politika olarak bilinmektedir. Çoğu durumda, bu süreç bir merkez bankası veya para kurulu tarafından yönetilmektedir.
Kripto para birimleri, faiz getiren menkul değerler biçimini almaz ve arzlarındaki büyüme, yeni birimlerin basılmasına izin veren bir algoritma ile belirlenir. Devlet parası, bir temsilcinin sorumluluğunda işlemektedir, temsilci hazine ve vergi toplayarak potansiyel olarak geri alabilmektedir.
Dijital para birimleri ise herhangi bir temsilcinin, aracının sorumluluğunda değildir ve bir mali desteği bulunmamaktadır. Son dönemlerdeki para teorisi eğer merkez bankaları faiz oranlarını belirler ve mali destek ile desteklerse temel nedenler dışında, fiyat düzeylerinde herhangi bir dalgalanmaya neden olmazsa, enflasyonun hedeflenebileceğini göstermiştir. Bu durumlarda devlet para birimi kesin bir değere sahip olmaktadır. Buna karşın, eğer herkes öyle olduğuna inanırsa desteklenmeyen kripto para birimleri değersiz hale gelebilirler. Devlet parasının sahip olduğu ayrıcalıklara rağmen döviz rekabeti tehlikeli bölgelere girebilir. Dijital para birimlerinin yaratmış olduğu zorluğu hem devlet hem de özel paraların aynı likidite sağlayabileceği en uç durum düşünerek anlaşılabilir. Böylesi bir dünyada, değişim aracı olarak hakim olan para “daha iyi” olacaktır, bir başka deyişle getirisi daha yüksek ama enflasyonu daha düşük olan bir para olacaktır.
Kripto para birimlerinin büyümesi yeterince yavaşsa ve aynı zamanda değer kazanmaya devam ediyorsa, işlemler için kolayca daha uygun bir coin haline gelebilirler. Kısaca, devlet parası yukarıda belirtilen nedenlerden dolayı değerini korurken, değişim aracı işlevini kaybedebilmektedir. Fakat paranın bazı özelliklerinde yaşanan kayıplar riskli olabilir ve devlet para birimini daha fazla sorunla karşı karşıya bırakabilir. Temsilciler, borç sözleşmelerinin neden bu değersiz para birimi ile adlandırılması gerektiğini ve neden bu parayla vergi ödemeleri gerektiğini sormaya başlayabilirler. Bunun sonucunda, devlet ayrıcalığını kaybeder ve para birimi ise iflas etmeye kadar gidebilir. Bunun gibi herhangi bir sorun varsa döviz rekabeti devlet parasının kalitesini arttırmalıdır.
Özel para birimlerinin yerini almaktan kaçınmak için merkez bankalarının daha ve yeterince düşük bir enflasyon oranına ulaşması gerekmektedir. Rekabet güçlerinin daha da güçlü olduğu durumlarda (örneğin, önemli sayıda özel para biriminin varlığında) enflasyonun sınırlarını belirleyen giriş duvarlarının sertliği, katılığı olmaktadır. Olağanüstü ama gerçekçi durumlarda, bu sınırlar çok düşük olabilir ve tam anlamıyla deflasyon gerçekleşmese bile neredeyse göz ardı edilebilir bir enflasyon gerektirir.
Döviz rekabeti, enflasyonu yatıştırmada ve devletlerin tarihsel olarak yatkın olduğu faiz oranlarının ve fiyatların manipülasyonunun önlenmesinde başarılı olabilmektedir. Bu durum, döviz liberalizminin savunucuları tarafından memnuniyetle karşılanır. Likidite talebi doyurulabilir ve işlem piyasalarındaki anlaşmazlıklar ve primler en aza indirilebilir. Hayek, para arzının üzerindeki tekele karşı, “Bu bütün tekellerin kusurlarına sahiptir; tatmin edici olmasalar bile, onların ürünlerini kullanmak gerekmektedir ve hepsinden de önemlisi, bir tekelin hiçbir teşviki olmayan bir ihtiyacı karşılamak için daha iyi olan yöntemlerin keşfedilmesini engeller” şeklinde savunma yapmıştır.
Yaşanan son finansal kriz ise, merkez bankasının parasının gücünün değişim aracının sahipliğinin çok ötesine geçtiğini göstermiştir. Merkez bankaları son çare olarak, ekonominin likidite ihtiyaçlarını karşılayabilmek ve finansal sistemi daha esnek bir biçimi getirmek için borç verenler olarak hareket etmektedir. Ek olarak ise, düşük enflasyon ve sıfır faiz oranlarının uzun sürmesi, merkez bankaları tarafında şu anda belirlenen enflasyon hedeflerinin çok fazla düşük olduğu aynı zamanda likidite tuzaklarından kaçınmanın yanı sıra, ekonominin “tekerlerini yağlamak gibi” biraz daha enflasyonun belki daha fazla faydalı olabileceği düşüncesini harekete geçirmiştir. Bu sosyal hedefler, yalnızca devlet gibi merkezi bir ihraççı tarafından özümsenebilir ve ideal rekabetçi piyasalarda faaliyet gösterseler dahi, kesinlikle sahipsiz olan özel para pirimi bolluğu tarafından faaliyet göstermezler. İşlemler için dünya çapında bir ağ lehine ulusal sınırların kaybolması gibi dijital para birimlerinin ortaya çıkışı, mevcut merkez bankacılığı için kesinlikle ciddi bir zorluk teşkil etmektedir. Bu nedenle, merkez bankalarının kendi dijital para birimlerini nasıl çıkaracaklarını incelediklerini öğrenmek sürpriz olmamalıdır.
Esas itibariyle para politikalarının amacı, kontrollü enflasyon ve faiz oranları yoluyla ekonomik istikrarı sağlamaktır. Bu tür politikalar daraltıcı veya genişletici olarak ortaya çıkabilir.
Daraltıcı para politikası, nispeten yavaş büyüme oranlarını korumak için bir ülkenin ekonomisini kontrol eden mekanizmayı simgeler. Örneğin, bir merkez bankası, dolaşımdaki para miktarını azaltmanın bir yolu olarak ticari bankalar için faiz oranlarını artırabilir. Azalan para arzı ilerleyen dönemde enflasyon oranının düşmesini ya da sabit kalmasını sağlayabilir.
Örnek olarak, bir merkez bankası veya Federal Rezerv, ticari bankalara devlet tahvilleri ve hazine bonoları satarak daraltıcı para politikası uygulayabilir. Sonunda, ticari bankalar borç verebilecekleri bir miktar kullanılabilir paraya sahip olurlar ve bu nedenle faiz oranlarını yükseltirler. Daraltıcı para politikası enflasyonun yavaşlamasını sağlasa da tüketim ve yatırım oranlarının düşmesi nedeniyle ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyebilir.
Genişletici para politikası ise, para arzını artırarak ekonomiyi canlandırmayı amaçlayan bir makroekonomik stratejidir. Örnek olarak, merkez bankaları kısa vadeli faiz oranlarını düşürebilir, rezerv gereksinimlerini düşürebilir ve menkul kıymet satın alabilir. Öncelikle, genişletici bir para politikası ekonomik büyümeyi destekler ve işsizliği azaltır. Ayrıca genişletici politika, ihracatın rekabet gücünü artıran ve ekonomiyi yabancılar için daha çekici hale getiren kur devalüasyonu yoluyla da ekonomiye fayda sağlayabilir. Ancak, genişlemeci bir para politikası enflasyon seviyelerini yükseltmektedir.
Rezerv gereklilikleri veya rezerv oranı, merkez bankalarının ticari bankaların nakit olarak tutmalarını istediği toplam mevduatın yüzdesini ifade eder. Rezerv gereklilikleri, ticari bankaların para çekme işlemlerini karşılamak için ellerinde nakit bulundurmalarını sağlar. Merkez bankası dolaşımdaki para miktarını artırmak isterse, ticari bankaların ödünç verebileceği para miktarını artırmak için rezerv oranını düşürür. Bunun aksine, merkez bankası, para arzını azaltmak isterse bankaların rezerv oranlarını artırır.
Esasen, Merkez Bankaları (Federal Rezerv gibi), bir ülkenin ekonomisinde para akışını kontrol etmek için para politikasını bir araç olarak kullanır. Para politikaları önemlidir çünkü bir ekonominin iş döngüsünde patlama ve düşüşler yaratabilirler.
bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 97,678.17
ethereum
Ethereum (ETH) $ 2,735.42
xrp
XRP (XRP) $ 2.47
tether
Tether (USDT) $ 1.00
bnb
BNB (BNB) $ 698.20
solana
Solana (SOL) $ 196.38
usd-coin
USDC (USDC) $ 1.00
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.263296
cardano
Cardano (ADA) $ 0.796983
staked-ether
Lido Staked Ether (STETH) $ 2,737.01
tron
TRON (TRX) $ 0.242981
wrapped-bitcoin
Wrapped Bitcoin (WBTC) $ 97,365.09
chainlink
Chainlink (LINK) $ 19.17
sui
Sui (SUI) $ 3.57
wrapped-steth
Wrapped stETH (WSTETH) $ 3,264.26
avalanche-2
Avalanche (AVAX) $ 26.52
stellar
Stellar (XLM) $ 0.33227
shiba-inu
Shiba Inu (SHIB) $ 0.000017
the-open-network
Toncoin (TON) $ 3.82
litecoin
Litecoin (LTC) $ 121.92
leo-token
LEO Token (LEO) $ 9.82
hedera-hashgraph
Hedera (HBAR) $ 0.234343
hyperliquid
Hyperliquid (HYPE) $ 25.78
usds
USDS (USDS) $ 1.00
weth
WETH (WETH) $ 2,734.48
polkadot
Polkadot (DOT) $ 5.23
bitget-token
Bitget Token (BGB) $ 6.01
bitcoin-cash
Bitcoin Cash (BCH) $ 342.32
ethena-usde
Ethena USDe (USDE) $ 0.9997
uniswap
Uniswap (UNI) $ 9.95
mantra-dao
MANTRA (OM) $ 5.76
wrapped-eeth
Wrapped eETH (WEETH) $ 2,899.06
ondo-finance
Ondo (ONDO) $ 1.39
pepe
Pepe (PEPE) $ 0.00001
monero
Monero (XMR) $ 227.46
near
NEAR Protocol (NEAR) $ 3.42
whitebit
WhiteBIT Coin (WBT) $ 27.36
aave
Aave (AAVE) $ 252.67
internet-computer
Internet Computer (ICP) $ 7.39
aptos
Aptos (APT) $ 6.13
mantle
Mantle (MNT) $ 1.05
dai
Dai (DAI) $ 0.999865
bittensor
Bittensor (TAO) $ 402.72
susds
sUSDS (SUSDS) $ 1.03
ethereum-classic
Ethereum Classic (ETC) $ 21.34
okb
OKB (OKB) $ 51.91
official-trump
Official Trump (TRUMP) $ 15.41
vechain
VeChain (VET) $ 0.035404
gatechain-token
Gate (GT) $ 22.34
polygon-ecosystem-token
POL (ex-MATIC) (POL) $ 0.328604
crypto-com-chain
Cronos (CRO) $ 0.094938
algorand
Algorand (ALGO) $ 0.30323
kaspa
Kaspa (KAS) $ 0.098072
coinbase-wrapped-btc
Coinbase Wrapped BTC (CBBTC) $ 97,609.15
render-token
Render (RENDER) $ 4.64
jupiter-exchange-solana
Jupiter (JUP) $ 0.857899
tokenize-xchange
Tokenize Xchange (TKX) $ 27.97
cosmos
Cosmos Hub (ATOM) $ 5.08
filecoin
Filecoin (FIL) $ 3.47
arbitrum
Arbitrum (ARB) $ 0.493496
fetch-ai
Artificial Superintelligence Alliance (FET) $ 0.826155
first-digital-usd
First Digital USD (FDUSD) $ 0.998665
lombard-staked-btc
Lombard Staked BTC (LBTC) $ 96,919.97
sonic-3
Sonic (prev. FTM) (S) $ 0.556264
celestia
Celestia (TIA) $ 3.21
fasttoken
Fasttoken (FTN) $ 3.94
binance-peg-weth
Binance-Peg WETH (WETH) $ 2,726.69
kelp-dao-restaked-eth
Kelp DAO Restaked ETH (RSETH) $ 2,831.64
binance-staked-sol
Binance Staked SOL (BNSOL) $ 202.76
lido-dao
Lido DAO (LDO) $ 1.74
raydium
Raydium (RAY) $ 5.25
optimism
Optimism (OP) $ 1.12
kucoin-shares
KuCoin (KCS) $ 12.34
blockstack
Stacks (STX) $ 0.984872
solv-btc
Solv Protocol SolvBTC (SOLVBTC) $ 97,438.11
xdce-crowd-sale
XDC Network (XDC) $ 0.093478
injective-protocol
Injective (INJ) $ 14.93
immutable-x
Immutable (IMX) $ 0.830083
theta-token
Theta Network (THETA) $ 1.44
ethena
Ethena (ENA) $ 0.448005
bonk
Bonk (BONK) $ 0.000018
the-graph
The Graph (GRT) $ 0.145366
rocket-pool-eth
Rocket Pool ETH (RETH) $ 3,071.25
nexo
NEXO (NEXO) $ 1.35
movement
Movement (MOVE) $ 0.564821
quant-network
Quant (QNT) $ 92.98
mantle-staked-ether
Mantle Staked Ether (METH) $ 2,890.76
worldcoin-wld
Worldcoin (WLD) $ 1.28
flare-networks
Flare (FLR) $ 0.021048
usual-usd
Usual USD (USD0) $ 0.997314
jasmycoin
JasmyCoin (JASMY) $ 0.022911
sei-network
Sei (SEI) $ 0.240857
dexe
DeXe (DEXE) $ 18.64
gala
GALA (GALA) $ 0.024151
solv-protocol-solvbtc-bbn
Solv Protocol SolvBTC.BBN (SOLVBTC.BB) $ 96,873.96
eos
EOS (EOS) $ 0.658213
the-sandbox
The Sandbox (SAND) $ 0.403414
msol
Marinade Staked SOL (MSOL) $ 248.65
floki
FLOKI (FLOKI) $ 0.000101
tezos
Tezos (XTZ) $ 0.920867