Metadata
Dijital çağdaki veriler, dijital petrol olarak müjdelenmesi ile bilinmektedir. Yapılan araştırmalara göre son yirmi yılda toplu olarak üretilenden daha fazla verinin günlük olarak üretilmesiyle (hesaplama ve küresel bağlantıdaki teknolojik gelişmelerle birlikte) veriler, özünde değerli, kolay erişilebilir bir meta haline gelmiştir. Değeri yüksek, erişilebilir ve büyük olan veriler, Big Brothers'ın ilgi odağı haline gelmiştir.
Veriler, doğası gereği çok büyük yapıya sahip olabilmektedir, bir başka deyişle herhangi bir bilgiye dair görünüşte ilişkisiz olandan son derece hassas olana kadar her şeyi kapsamaktadır. Örnek olarak, hava durumu bir veri türüdür, ürün stok arzı, bireylerin hayati değerleri (kalp atış hızı, kan akışı) birer veri türü olarak bilinmektedir. Tüm veriler arasında en değerli olanı PII olarak bilinmektedir (Kişisel Olarak Tanımlanabilir Bilgiler); başka deyişle bu veri türü özel olarak kişilere ait bilgiler olarak bilinmektedir.
Ayrıca dünya çapındaki veri ihlalleri bir kargaşaya neden olmuş, milyarlarca insan bilgilerinin gizliliğine ilişkin hakları ihlal edilmiş ve ihlal edenler (eğer varsa) asgari düzeyde sorumlu tutulmuştur. Önde gelen insan yasalarından biri mahremiyet hakkıdır ve bu hak, dijital iletişimin hiper bağlantılılığı ile defalarca ihlal edilmiş bir yasa olarak bilinmektedir.
Bireyler ya da veri sahipleri mahremiyetlerini korumaya çalışırken, büyük teknoloji şirketleri veri sahiplerine maliyeti ne olursa olsun mümkün olduğu kadar çok veriyi kendi bünyelerinde mevcut duruma sokabilmek için büyük bir çaba harcamaktadır. Veri için harcanan bu çabaya yanıt olarak hükümetler, bireyleri özel verilerinin (PII, kişisel olarak tanımlanabilir bilgiler olarak da bilinmektedir) kötüye kullanımından ve art niyetten korumak için Avrupa'da GDPR ve Amerika Birleşik Devletleri'nde SHIELD + CCPA gibi düzenlemeler çıkarmıştır.
Günümüzde oluşturulan yeni modeller, verilerin toplanmasına, saklanmasına ve sindirilmesine yönelik uyarlanmıştır. Bunlar metadata kullanılarak oluşturulan modeller olarak bilinmektedir.
Metadata, yasal düzenlemelerden incelemeye tabi olan doğrudan bilgilerdir ve üst veriler, orijinal veriler (düzenlemeye tabi olmayan) hakkında soyut bilgiler olarak bilinmektedir. Herhangi bir kişi bilgi noktası elde ettiğinde ve bu iki noktaya dayanarak bir sonuç çıkardığında, bu sonuç metadata olarak sınıflandırılmaktadır. Meta veriler kısacası diğer veriler hakkında bilgileri içeren veriler olarak bilinmektedir. Bu bilgiler belirli bir işlemin özeti veya özellikleri olabilmektedir.
Meta veriler, "diğer veriler hakkında bilgi sağlayan verilerdir". Başka bir deyişle, "verilerle ilgili veriler" dir. Açıklayıcı meta veriler, yapısal meta veriler, idari meta veriler, referans meta veriler, istatistiksel meta veriler ve yasal meta veriler dahil olmak üzere birçok farklı meta veri türü mevcuttur.
Bazı meta veri türleri aşağıdaki gibi açıklanmıştır:
• Açıklayıcı meta veriler, bir kaynak hakkında açıklayıcı bilgidir. Keşif ve tanımlama için kullanılır ve başlık, özet, yazar ve anahtar sözcük gibi detaylardan oluşur.
• Yapısal meta veriler, bileşik nesnelerin nasıl bir araya getirildiğini, örneğin sayfaların bölümleri oluşturmak için nasıl sıralandığını gösterir. Yapısal meta veriler, Dijital malzemelerin türlerini, sürümlerini, ilişkilerini ve diğer özelliklerini açıklar.
• Yönetim meta verileri; kaynak türü, izinler ve oluşturulma tarihi ve oluşturulma yöntemi gibi bir kaynağı yönetmeye yardımcı olan bilgileri içerir.
• Referans meta verileri, istatistiksel verilerin içeriği ve kalitesiyle ilgili bilgileri içeren verilerdir.
• İstatistiksel meta veriler; istatistiksel verileri toplayan, işleyen veya üreten süreçleri tanımlayabilir.
• Yasal meta veriler, sağlanmışsa yaratıcı, telif hakkı sahibi ve genel lisanslama hakkında bilgi sağlar.
Veriler, doğası gereği çok büyük yapıya sahip olabilmektedir, bir başka deyişle herhangi bir bilgiye dair görünüşte ilişkisiz olandan son derece hassas olana kadar her şeyi kapsamaktadır. Örnek olarak, hava durumu bir veri türüdür, ürün stok arzı, bireylerin hayati değerleri (kalp atış hızı, kan akışı) birer veri türü olarak bilinmektedir. Tüm veriler arasında en değerli olanı PII olarak bilinmektedir (Kişisel Olarak Tanımlanabilir Bilgiler); başka deyişle bu veri türü özel olarak kişilere ait bilgiler olarak bilinmektedir.
Ayrıca dünya çapındaki veri ihlalleri bir kargaşaya neden olmuş, milyarlarca insan bilgilerinin gizliliğine ilişkin hakları ihlal edilmiş ve ihlal edenler (eğer varsa) asgari düzeyde sorumlu tutulmuştur. Önde gelen insan yasalarından biri mahremiyet hakkıdır ve bu hak, dijital iletişimin hiper bağlantılılığı ile defalarca ihlal edilmiş bir yasa olarak bilinmektedir.
Bireyler ya da veri sahipleri mahremiyetlerini korumaya çalışırken, büyük teknoloji şirketleri veri sahiplerine maliyeti ne olursa olsun mümkün olduğu kadar çok veriyi kendi bünyelerinde mevcut duruma sokabilmek için büyük bir çaba harcamaktadır. Veri için harcanan bu çabaya yanıt olarak hükümetler, bireyleri özel verilerinin (PII, kişisel olarak tanımlanabilir bilgiler olarak da bilinmektedir) kötüye kullanımından ve art niyetten korumak için Avrupa'da GDPR ve Amerika Birleşik Devletleri'nde SHIELD + CCPA gibi düzenlemeler çıkarmıştır.
Günümüzde oluşturulan yeni modeller, verilerin toplanmasına, saklanmasına ve sindirilmesine yönelik uyarlanmıştır. Bunlar metadata kullanılarak oluşturulan modeller olarak bilinmektedir.
Metadata, yasal düzenlemelerden incelemeye tabi olan doğrudan bilgilerdir ve üst veriler, orijinal veriler (düzenlemeye tabi olmayan) hakkında soyut bilgiler olarak bilinmektedir. Herhangi bir kişi bilgi noktası elde ettiğinde ve bu iki noktaya dayanarak bir sonuç çıkardığında, bu sonuç metadata olarak sınıflandırılmaktadır. Meta veriler kısacası diğer veriler hakkında bilgileri içeren veriler olarak bilinmektedir. Bu bilgiler belirli bir işlemin özeti veya özellikleri olabilmektedir.
Meta veriler, "diğer veriler hakkında bilgi sağlayan verilerdir". Başka bir deyişle, "verilerle ilgili veriler" dir. Açıklayıcı meta veriler, yapısal meta veriler, idari meta veriler, referans meta veriler, istatistiksel meta veriler ve yasal meta veriler dahil olmak üzere birçok farklı meta veri türü mevcuttur.
Bazı meta veri türleri aşağıdaki gibi açıklanmıştır:
• Açıklayıcı meta veriler, bir kaynak hakkında açıklayıcı bilgidir. Keşif ve tanımlama için kullanılır ve başlık, özet, yazar ve anahtar sözcük gibi detaylardan oluşur.
• Yapısal meta veriler, bileşik nesnelerin nasıl bir araya getirildiğini, örneğin sayfaların bölümleri oluşturmak için nasıl sıralandığını gösterir. Yapısal meta veriler, Dijital malzemelerin türlerini, sürümlerini, ilişkilerini ve diğer özelliklerini açıklar.
• Yönetim meta verileri; kaynak türü, izinler ve oluşturulma tarihi ve oluşturulma yöntemi gibi bir kaynağı yönetmeye yardımcı olan bilgileri içerir.
• Referans meta verileri, istatistiksel verilerin içeriği ve kalitesiyle ilgili bilgileri içeren verilerdir.
• İstatistiksel meta veriler; istatistiksel verileri toplayan, işleyen veya üreten süreçleri tanımlayabilir.
• Yasal meta veriler, sağlanmışsa yaratıcı, telif hakkı sahibi ve genel lisanslama hakkında bilgi sağlar.
Kripto Metadata
Kripto para birimlerinin ortaya çıkışından bu yana en iyi özelliklerinden biri, herkese açık yapıda olmasıdır. Kripto varlıklarının üzerine inşa edildiği (Blockchain) dağıtılmış defter teknolojisi, chain üzerinde yürütülen tüm faaliyetlerin son derece ayrıntılı bir düzeyde denetlenmesine izin vermesi anlamında oldukça şeffaftır. Açık ve kapalı fiyattan hacme, on-chain hesap bakiyelerine, emisyon çizelgelerine ve ötesine, küresel finansal varlığı nedeniyle, kripto para birimi veri açısından zengin olmaktadır.
Kriptoda bulunan veriler üç genel kategoriye ayrılabilmektedir, bunlar: Ekonomik, teknik ve sosyal veriler olarak bilinmektedir. Üç kategorinin birbiriyle örtüşen yönleri vardır ancak bunların uygun etki alanlarına uygulamaları, aynı veri noktasının farklı kesinti biçimleri için kullanılmasına izin vermektedir.
Kriptoda bulunan veriler üç genel kategoriye ayrılabilmektedir, bunlar: Ekonomik, teknik ve sosyal veriler olarak bilinmektedir. Üç kategorinin birbiriyle örtüşen yönleri vardır ancak bunların uygun etki alanlarına uygulamaları, aynı veri noktasının farklı kesinti biçimleri için kullanılmasına izin vermektedir.