loader image
WhatsApp Destek
Merkeziyetsiz Otonom Organizasyon-Decentralized Autonomous Organization (DAO)

DAO kısaltması ile Decentralized Autonomus Organizatoin, merkezi olmayan otonom organizasyon anlamına gelmektedir. Genel olarak, bir DAO, merkezi olmayan bir kuruluşun hangi eylemleri gerçekleştireceğini tanımlayan sabit kodlanmış bir kurallar sistemidir. Bununla birlikte DAO terimi, 2016'da Ethereum blok zincirinde kavramsallaştırılan "The DAO" adlı bir organizasyona da atıfta bulunmak için kullanılmaktadır. DAO'lar, dünya çapında benzer düşünen insanlarla çalışmanın etkili ve güvenli bir yoludur.
Basitçe söylemek gerekirse bir DAO, geleneksel şirketlerin aksine, açık kaynak koduna dayanan ve tamamen kendi topluluğu tarafından işletilen belirli bir organizasyon türünü ifade etmektedir. Bu nedenle, bir DAO'nun temel yapısı ve çalışma mekanizmaları, geleneksel işletmelerde oldukça yaygın olan herhangi bir hiyerarşik yönetime dayanmamaktadır.
DAO’lar Nasıl Yönetilir?
Bir DAO'dan sorumlu tek bir kişi veya yönetim kurulu yoktur ve adından da anlaşılacağı gibi, merkezi olmayan bir yönetim biçimi ile yönetilir. DAO'lar, bilgisayarla kodlanmış kurallar (akıllı sözleşmeler) tarafından yürütülür ve katkıda bulunanların ve topluluk üyelerinin ortak çalışmaları tarafından yönetilir.
Merkezi olmayan kuruluş fikri yeni olmasa da, bazı çalışma mekanizmalarını ve işlevlerini otomatikleştirmek için akıllı sözleşmeler kullanmak DAO'yu yararlı ve ilginç bir kavram haline getiren şeydir. Böylesine yenilikçi bir yapı, çeşitli faaliyet türlerinin tamamen merkezi olmayan ve otomatikleştirilmiş bir şekilde yürütülebildiği yepyeni bir iş modeli sağlar.
DAO’ları, üyeleri tarafından toplu olarak sahip olunan ve yönetilen, internet tabanlı bir işletme gibi düşünebilirsiniz. Grubun onayı olmadan kimsenin erişme yetkisi olmayan yerleşik hazineleri vardır. Kararlar, kuruluştaki herkesin söz sahibi olmasını sağlamak için teklifler ve oylamalar ile yönetilmektedir. Her şey ortadadır ve harcamayla ilgili kurallar, kodlar aracılığıyla DAO'ya işlenmektedir.
DAO'lar Nasıl Çalışır?
Bir DAO'nun omurgası, akıllı kontrattır. Kontrat, organizasyonun kurallarını tanımlar ve grubun hazinesini elinde tutar. Konrat Ethereum'da yayınlandıktan sonra, oylama dışında hiç kimse kuralları değiştiremez. Herhangi biri koddaki kurallar ve mantık kapsamında olmayan bir şey yapmaya çalışırsa başarısız olur ve hazine de akıllı kontrat tarafından tanımlandığı için bu durum grubun onayı olmadan kimsenin parayı harcayamayacağı anlamına gelir. Bu da DAO'ların merkezi bir otoriteye ihtiyacı olmadığı anlamına gelmektedir. Merkezi bir otorite yerine grup toplu olarak kararlar alır ve oylar geçtiğinde ödemeler otomatik olarak yetkilendirilir. Akıllı kontratlar, Ethereum'da yayınlandıktan sonra değiştirilmeye karşı korumalıdır. Her şey herkese açık olduğu için hiç kimse insanlar fark etmeden kodu, yani DAO kurallarını düzenleyemez.
DAO’lar Nerede Kullanılır?
DAO modelinin yararlı olabileceği birkaç kayda değer kullanım durumu arasında otomatikleştirilmiş kaynak yaratma kampanyaları (ICO'lar gibi), dijital belirteçlerin verilmesi ve varlıkların tokenleştirilmesinin yanı sıra karar verme ve teklif oylama sistemleri yer alır. Ek olarak, DAO modeli, insan girdisine olan ihtiyacı azaltarak daha verimli sistemlerin oluşturulmasını sağlar ve bu da genel operasyonel maliyetleri ve insan davranışlarıyla oluşan riskleri azaltır.
Bitcoin'in bankalara ve diğer güvenilir üçüncü şahıslara olan ihtiyacı ortadan kaldıran bir eşler arası dijital ekonomik sistem yaratması gibi DAO'lar da akıllı sözleşmelerle desteklenen merkezi olmayan yönetim modellerini kullanarak çok çeşitli sektörlerde devrim yaratma potansiyeline sahiptir.
Neden DAO'lara ihtiyacımız var?
Finansman ve para içeren konularla ilgili bir kurumla çalışmaya başlamak için kuruma güven duyulması gerekir. Kripto para sektöründe birlikte çalışacağınız tüm kurumlar online olduğu için yalnızca internette etkileşim kurduğunuz birine güvenmek zor olabilir. DAO'lar sayesinde gruptaki başka kimseye güvenmeniz gerekmez; sadece DAO'nun %100 şeffaf ve herkes tarafından doğrulanabilir koduna güvenmeniz yeterlidir.
Merkezi olmayan otonom orginazsyonlar (DAO) ile sıradan organizasyonlar arasındaki farkları aşağıdaki şekilde özetleyebiliriz:
DAOSıradan Bir Organizasyon
Genellikle düz ve tamamen demokratiktir.Genellikle hiyerarşiktir.
Uygulanacak herhangi bir değişiklik için üyeler tarafından oylama gerekmektedir.Yapıya bağlı olarak, tek bir taraftan değişiklik talep edilebilir veya oylama önerilebilmektedir.
Sayılan oylar ve sonuçlar güvenilir aracı olmadan da otomatik olarak eklenir.Oylamaya izin veriliyorsa, oylar dahili olarak sayılır ve oylamanın sonucu manuel olarak ele alınmalıdır.
Sunulan hizmetler, merkezi olmayan bir şekilde otomatik olarak işlenir (örneğin, hayırseverlik fonlarının dağıtımı).Manipülasyona yatkın insan kullanımı veya merkezi olarak kontrol edilen otomasyon gerektirir.
Tüm faaliyetler şeffaf ve tamamen halka açıktır.Faaliyet tipik olarak özeldir ve genel olarak sınırlıdır.
DAO Örnekleri
Bunun daha anlamlı olmasına yardımcı olmak için, bir DAO'yu nasıl kullanabileceğinize dair birkaç örnek:
Hayır kurumu: Dünyadaki herhangi bir kişiden üyelik ve bağış kabul edebilirsiniz ve grup bağışları nasıl harcayacağına karar verebilir.
Serbest çalışan ağı: Ofis alanları ve yazılım abonelikleri için fonlarını bir araya toplayan bir müteahhit ağı oluşturabilirsiniz.
Girişimler ve hibeler: Yatırım sermayesini bir araya toplayan ve girişimlere oy veren bir girişim fonu oluşturabilirsiniz. Geri ödenen para daha sonra DAO üyeleri arasında yeniden dağıtılabilmektedir.
DAO üyeliği
DAO üyeliği için farklı modeller bulunmaktadır. Üyelik, oylamanın nasıl çalıştığını ve DAO'nun diğer önemli kısımlarını belirleyebilir.
Token Tabanlı Üyelik: Kullanılan tokena bağlı olarak genellikle tamamen izinsizdir. Çoğunlukla bu yönetim tokenları, merkezi olmayan bir borsada izinsiz olarak alınıp satılabilmektedir. Diğerleri, likidite veya başka bir "proof of work" sağlayarak kazanılmalıdır. Her iki durumda da yalnızca tokenı tutmak, oylamaya erişim sağlamaktadır. Genellikle geniş merkezi olmayan protokolleri ve/veya tokenları yönetmek için kullanılmaktadır. En bilindik örneği MakerDAO'nun simgesi MKR’dir. Merkezi olmayan borsalarda yaygın olarak bulunmaktadır. Böylece herkes Maker protokolünün geleceği üzerinde oy kullanma yetkisine sahip olabilmektedir.
Hisse Bazlı Üyelik: Paylaşım tabanlı DAO'lara daha fazla izin verilmektedir ancak yine de oldukça açıktır. Herhangi bir olası üye, DAO'ya katılmak için bir teklif sunabilir ve genellikle token veya iş şeklinde bir miktar değerde tribute sunabilmektedir. Hisse senetleri doğrudan oy hakkını ve mülkiyeti temsil etmektedir. Üyeler, hazineden payları ile istedikleri zaman çıkabilmektedirler.
Genellikle hayır kurumları, işçi kolektifleri ve yatırım kulüpleri gibi birbirine daha yakın, insan merkezli kuruluşlar için kullanılmaktadır. Ayrıca protokolleri ve belirteçleri de yönetebilmektedir. En bilindik örneklerinden biri olan MolochDAO, Ethereum projelerini finanse etmeye odaklanmıştır. Grubun, potansiyel hibe alanlar hakkında bilinçli kararlar vermek için gerekli uzmanlığa ve sermayeye sahip olup olmadığınızı değerlendirebilmesi için bir üyelik teklifi talep ederler. Açık pazarda ise DAO'ya erişim satın alamazsınız.
bitcoin
Bitcoin (BTC) $ 117,690.53
ethereum
Ethereum (ETH) $ 2,982.56
xrp
XRP (XRP) $ 2.75
tether
Tether (USDT) $ 1.00
bnb
BNB (BNB) $ 690.59
solana
Solana (SOL) $ 163.04
usd-coin
USDC (USDC) $ 1.00
dogecoin
Dogecoin (DOGE) $ 0.206122
tron
TRON (TRX) $ 0.301694
staked-ether
Lido Staked Ether (STETH) $ 2,978.30
cardano
Cardano (ADA) $ 0.718455
hyperliquid
Hyperliquid (HYPE) $ 45.94
wrapped-bitcoin
Wrapped Bitcoin (WBTC) $ 117,471.47
wrapped-steth
Wrapped stETH (WSTETH) $ 3,584.34
sui
Sui (SUI) $ 3.42
stellar
Stellar (XLM) $ 0.369535
bitcoin-cash
Bitcoin Cash (BCH) $ 533.93
chainlink
Chainlink (LINK) $ 15.51
avalanche-2
Avalanche (AVAX) $ 20.98
hedera-hashgraph
Hedera (HBAR) $ 0.198388
leo-token
LEO Token (LEO) $ 9.04
wrapped-eeth
Wrapped eETH (WEETH) $ 3,190.72
shiba-inu
Shiba Inu (SHIB) $ 0.000014
the-open-network
Toncoin (TON) $ 2.97
weth
WETH (WETH) $ 2,978.24
usds
USDS (USDS) $ 1.00
litecoin
Litecoin (LTC) $ 95.63
whitebit
WhiteBIT Coin (WBT) $ 46.67
binance-bridged-usdt-bnb-smart-chain
Binance Bridged USDT (BNB Smart Chain) (BSC-USD) $ 1.00
monero
Monero (XMR) $ 329.99
polkadot
Polkadot (DOT) $ 3.98
coinbase-wrapped-btc
Coinbase Wrapped BTC (CBBTC) $ 117,646.52
pepe
Pepe (PEPE) $ 0.000013
ethena-usde
Ethena USDe (USDE) $ 1.00
bitget-token
Bitget Token (BGB) $ 4.52
uniswap
Uniswap (UNI) $ 8.79
aave
Aave (AAVE) $ 303.55
bittensor
Bittensor (TAO) $ 396.07
pi-network
Pi Network (PI) $ 0.480504
dai
Dai (DAI) $ 1.00
aptos
Aptos (APT) $ 4.98
crypto-com-chain
Cronos (CRO) $ 0.101681
near
NEAR Protocol (NEAR) $ 2.56
ethena-staked-usde
Ethena Staked USDe (SUSDE) $ 1.18
okb
OKB (OKB) $ 49.12
internet-computer
Internet Computer (ICP) $ 5.43
jito-staked-sol
Jito Staked SOL (JITOSOL) $ 197.45
ondo-finance
Ondo (ONDO) $ 0.899136
ethereum-classic
Ethereum Classic (ETC) $ 18.56
blackrock-usd-institutional-digital-liquidity-fund
BlackRock USD Institutional Digital Liquidity Fund (BUIDL) $ 1.00
kaspa
Kaspa (KAS) $ 0.087892
susds
sUSDS (SUSDS) $ 1.06
usd1-wlfi
USD1 (USD1) $ 1.00
ethena
Ethena (ENA) $ 0.346045
cosmos
Cosmos Hub (ATOM) $ 4.70
mantle
Mantle (MNT) $ 0.628377
polygon-ecosystem-token
POL (ex-MATIC) (POL) $ 0.233209
vechain
VeChain (VET) $ 0.024453
arbitrum
Arbitrum (ARB) $ 0.412068
official-trump
Official Trump (TRUMP) $ 10.01
gatechain-token
Gate (GT) $ 16.37
algorand
Algorand (ALGO) $ 0.22316
fasttoken
Fasttoken (FTN) $ 4.45
render-token
Render (RENDER) $ 3.70
fetch-ai
Artificial Superintelligence Alliance (FET) $ 0.732145
sei-network
Sei (SEI) $ 0.333162
worldcoin-wld
Worldcoin (WLD) $ 1.07
binance-peg-weth
Binance-Peg WETH (WETH) $ 2,980.35
bonk
Bonk (BONK) $ 0.000023
filecoin
Filecoin (FIL) $ 2.61
sky
Sky (SKY) $ 0.080726
lombard-staked-btc
Lombard Staked BTC (LBTC) $ 117,949.60
quant-network
Quant (QNT) $ 114.55
jupiter-perpetuals-liquidity-provider-token
Jupiter Perpetuals Liquidity Provider Token (JLP) $ 4.72
spx6900
SPX6900 (SPX) $ 1.66
binance-staked-sol
Binance Staked SOL (BNSOL) $ 172.48
jupiter-exchange-solana
Jupiter (JUP) $ 0.497157
pudgy-penguins
Pudgy Penguins (PENGU) $ 0.023331
kucoin-shares
KuCoin (KCS) $ 11.48
usdtb
USDtb (USDTB) $ 1.00
first-digital-usd
First Digital USD (FDUSD) $ 0.998142
kelp-dao-restaked-eth
Kelp DAO Restaked ETH (RSETH) $ 3,122.27
celestia
Celestia (TIA) $ 1.99
rocket-pool-eth
Rocket Pool ETH (RETH) $ 3,395.48
usdt0
USDT0 (USDT0) $ 0.99951
story-2
Story (IP) $ 4.64
nexo
NEXO (NEXO) $ 1.28
fartcoin
Fartcoin (FARTCOIN) $ 1.27
memecore
MemeCore (M) $ 0.778026
injective-protocol
Injective (INJ) $ 12.56
optimism
Optimism (OP) $ 0.680237
xdce-crowd-sale
XDC Network (XDC) $ 0.073468
flare-networks
Flare (FLR) $ 0.01706
sonic-3
Sonic (S) $ 0.363753
blockstack
Stacks (STX) $ 0.753958
virtual-protocol
Virtuals Protocol (VIRTUAL) $ 1.75
mantle-staked-ether
Mantle Staked Ether (METH) $ 3,191.20
stakewise-v3-oseth
StakeWise Staked ETH (OSETH) $ 3,128.79
solv-btc
Solv Protocol BTC (SOLVBTC) $ 117,561.50
polygon-bridged-usdt-polygon
Polygon Bridged USDT (Polygon) (USDT) $ 1.00